RODZAJE I GRUBOŚCI IGIEŁ DO FILCOWANIA NA SUCHO


Skąd się wzięło filcowanie igłami?
 
Filcowanie igłami to współczesna technika, której początki związane są z przemysłowym wytwarzaniem filcu igłowego. Pod koniec XIX w. wynaleziona została maszyna składająca z setek haczykowatych igieł zamontowanych na metalowej płycie, która poruszała się w górę i w dół po rozłożonych włóknach, splatając je w równomierną płaszczyznę. Była nowością technologiczną, odsuwając dotychczasowe wytwarzanie filcu sposobem „na mokro”. Stąd o filcowaniu igłami mówimy filcowanie „na sucho”. Ten nowy sposób wytwarzania arkuszy filcu znalazł szerokie zastosowanie w naszym życiu jako materiał izolacyjny, np. jako wyściółka bagażników, dywaników w samochodach, pokrowców instrumentów muzycznych, ocieplina domów i wiele innych. 
 
Jak to się stało, że filcowanie stało się popularnym rękodziełem?
 
W latach osiemdziesiątych XX w. w Ameryce Eleanor i David Stanwood wpadli na pomysł użycia tylko pojedynczej igły, którą zdobyli z pobliskiego zakładu. Eleanor eksperymentowała i opracowała metodę filcowania szali z kolorowymi wzorami wprowadzanymi za pomocą igieł. Prekursorem przestrzennego filcowania na sucho była również inna amerykańska artystka Ayala Tapai, która napisała pierwszą książkę instruktażową dla rękodzielników. Technika ta rozprzestrzeniła się na Skandynawię, Anglię, Japonię. Filcowanie igłą zaczęło się rozwijać przede wszystkim w formie 3D, wykorzystując ogromny potencjał igieł do tworzenia plastycznych, trójwymiarowych rzeźb z wełny, takich jak realistyczne zwierzęta, czy postacie, urocze figurki ze świata fantazy i zabawki, wykorzystywane również ostatnimi laty do sesji fotograficznych newborn baby.


                                                                                                                                                    prace autorstwa LuckyBay Props
Takie unikatowe działa możliwe są tylko do osiągnięcia rękodzielniczo. I tak filcowanie igłą stało się jedną z dziedzin rękodzieła włókienniczego, dostępną dla dzieci i dorosłych, rozwijającą wyobraźnię i małą motorykę, dostarczająca wiele satysfakcji i relaksu oraz formą sztuki. 
 
Czego potrzebujemy do rękodzielniczego filcowania na sucho?
 
Podstawowym narzędziem do filcowania są igły, które posiadają małe haczyki (zadziorki). Tymi zadziorkami właśnie igły do filcowania różnią się od igieł do szycia lub szpilek: zamiast być gładkie do przebijania przez tkaninę, mają nacięcia wycięte wzdłuż trzpienia, chwytając z ten sposób włókna i splatając je razem w trakcie wielokrotnego nakłuwania materiału.
Do filcowania potrzebna jest jeszcze podkładka (np. gąbka, filc, aby igła mogła się swobodnie zagłębiać) i oczywiście włókno do filcowania: najczęściej używa się wełny owczej, ale można również eksperymentować z innymi rodzajami włókien. Mogą przydać się również druciki kreatywne i nożyczki. Jeśli filcujemy na styropianie, to oczywiście potrzebna jest forma styropianowa: kula, jajko, a jeśli robimy aplikację to podkład z filcu, tkaniny lub dzianiny. Filcowanie igłą jest czynnością powtarzalną i wymaga wielu ruchów ręką - nakłuć, aby wełna się połączyła. Zamiast trzymania metalowego zakończenia w palcach można użyć uchwytu (drewnianej rączki, czy pióra Clover) na jedną igłę lub na wiele igieł, kiedy chcemy zwiększyć wydajność na danej płaszczyźnie. Warto pomyśleć o zabezpieczeniu palców przed przypadkowym ukłuciem.


                                                                                                                                                  prace autorstwa Marysiowe Misie
Za pomocą dobrze dobranych Igieł można tworzyć wspaniałe malarskie obrazy 2D (np. aplikacje na odzieży) i unikatowe rzeźby 3D (figurki, miniaturki, zabawki), a także używać pomocniczo w dofilcowywaniu elementów w filcowaniu na mokro (np. detale, albo dekoracje odstające: frędzle), czy w naprawianiu, a także wykańczaniu projektów dziewiarskich. Użycie odpowiedniej igły do każdego etapu projektu ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia pożądanej tekstury, jędrności i poziomu szczegółowości.

Jak dobrać właściwe igły do swojej pracy i wełny? 
 
Igły do filcowania są dostępne w różnych rozmiarach i typach haczyków. Ich grubość określana jest miarą "gauge", gdzie niższy numer oznacza grubszą igłę. Typowe rozmiary w pracach rękodzielniczych to 36, 38, 40. 
 
Typy igieł ze względu na grubość:19 gauge - super gruba, używana do mocowania, zszczepiania bardzo grubych włókien, np. lnu, włosia końskiego, czy bardzo ostrych wełen.
32 gauge - gruba, używana do wstępnych etapów filcowania, splatania większych partii wełny, kiedy igła mocno zagłębia się i zagarnia większe partie wełny.
36 gauge - średnia, najbardziej wszechstronna i uniwersalna, do większości włókien, zalecana dla początkujących.
38 gauge - średnio-cienka, do wygładzania powierzchni, nadawania kształtu i wypracowywania szczegółów, jak np. struktura mięśni przy pracach 3D 
40 gauge - cienka, do filcowania detali, wykańczania, modelowania, dopracowywania kształtów.
 
Grubsze igły zazwyczaj używane są do grubszych włókien lub na etapie początkowym filcowania, podczas gdy cieńsze są odpowiednie do prac z detalami, np. źrenica oka, wykończeniowych do wygładzenia powierzchni. Można grubość igieł przyrównać do grubości i wykorzystania papieru ściernego.

Igły dobiera się również w zależności od włókna z jakim się pracuje. Włókna wełniane plączą się tak dobrze, ponieważ są pokryte nakładającymi się na siebie "łuskami", które można zobaczyć za pomocą mikroskopu. Włókna wełniane mogą być gładkie (mniejsze łuski) lub grube (większe łuski), co wpływa na to, jak łatwo się ze sobą łączą, a także na to, jak dobrze przylegają siebie. Dla cieńszych wełen, wybiera się cieńsze igły, zagarniają one wełnę delikatniej, mniejszymi partiami i nie zostawiają widocznych śladów. Grubsze igły zostawiają widzialne dziurki po wkłuciach, co utrudnia wykańczanie pracy taką igłą. Sugerujemy używanie igły nie grubszej niż 36 gauge do włókien o grubości 23 mikrony lub cieńszych, np. 19, 16 mikronów (merynos australijski). 
 
Igły różnią się również kształtem, przekrojem i zakończeniem (czyli wielkością i kształtem haczyków/zadziorków). Odpowiedni kształt używany jest w odpowiednim momencie pracy i do osiągnięcia specyficznego efektu lub wykończenia. 

Typy igieł ze względu na kształt zakończenia:
Top
- ma haczyki tylko na końcu trzpienia, odpowiednia jest do delikatnego filcowania, wygładzania, dodawania małych porcji wełny np. włosów, mocowanych tylko na końcach włókna. Używana również do wzmocnienia filcowanej powierzchni, nie działając głęboko i nie zmieniając kształtu.

Odwrócona / Reverse -  ma haczyki odwrócone, powodując wyciąganie poprzednio wfilcowanego włókna, uzyskując efekt futra lub puchu. Używana najczęściej do stworzenia sierści zwierząt. 

Star - ma haczyki na ok. 1 cm trzpienia od końca ostrza oraz przekrój gwiazdy, zyskując jedną krawędź więcej w stosunku do igieł o przekroju trójkątnym. Ma zatem jedną krawędź więcej na mniejszej długości, co czyni ją bardzo wydajną i szybko filcującą. Dla efektywnego filcowania nie trzeba jej głęboko wprowadzać we włókno, co szczególnie przydaej się przy filcowaniu na formach styropianowych, np. bombek lub jajek.

Trójkątna - ma haczyki na ok. 2 cm trzpienia od końca ostrza oraz przekrój trójkątny. Najbardziej standardowy kształt, który z dobrze dopasowaną grubością służy do ogólnego zastosowania od początkowego etapu filcowania (np. kształtowanie środka figurki lub tworzenie tła obrazka - grubą igłą, dokładanie szczegółów i wykańczanie - średnią igłą, dopracowywanie detali i wygładzanie - cienką igłą).

Spiralna / Twist - ma więcej haczyków rozłożonych na spiralnym kształcie trzpienia, co sprawia, że wkręca się we włókno łagodniej, dając równiejsze zamknięcie się powierzchni filcu. Pracuje również szybciej i jest bardziej wydajna.
 
Od czego zacząć?
 
Jeśli dopiero zaczynasz przygodę z filcowaniem na sucho, nie musisz kupować wszystkich rodzajów igieł. Najprawdopodobniej do Twojej pracy wystarczy jeden (np. igła średnia) lub dwa rodzaje (cienka, albo star). W miarę rozwijania umiejętności i pomysłów możesz potrzebować więcej rodzajów igieł, dostosowanych do precyzyjnie zaplanowanego efektu.
 
Filcowanie na sucho to sztuka, która wymaga praktyki, więc nie wahaj się eksperymentować i doskonalić swoje umiejętności w trakcie tworzenia różnych projektów.

Opracowanie: Agnieszka Jackowiak
Grafika: Piotr Deptuła

Do ilustracji artykułu zdjęć swoich prac użyczyły: Anna Dulęba z LuckyBay Props i Marianna Kochanowska z Marysiowe Misie